اضطراب ریاضی ( ترس از ریاضی)

ترس چیست؟

ترس از سلسله اعصاب شروع می شود .برخی از ترس ها ذاتی یا فطری هستند برخی هم آموخته می شوند.

ترس ها در شرایط مناسب از بین میروند .

این قانون که"هر چیزی آموختنی است قابل فراموش کردن هم هست" (پایه اصلی نظریه یادگیری) یکی از قوانین کلی و مسرٌت بخش در روان شناسی است.

پس ترس های آموخته شده (ترسهایی که عموما" از طریق شرطی سازی فعال شده اند)را میتوان فراموش کرد.امٌا گاهی لازم است برای از بین بردن آنها تمرینهایی را انجام داد .بعضی از افراد در این کار موفق تر هستند .

قانون«بازداری تقابلی »اصل دیگری است در روان شناسی که به فرد کمک میکند تا با ترس مدارا کند .

مفهوم ساده بازداری تقابلی این است که شما نمی توانید در یک لحظه دو نوع هیجان متضاد داشته باشید،یعنی نمی توان هم در حال ترس بود و هم در حال یادگیری.

انسان متوجه می شود که چه چیزی به او آرامش می دهد .و سپس از ترس او می کاهد .

برای مثال دانش آموزی ممکن است هر گاه دچار ترس و اضطراب می شود انگشت شست خود را به دهانش بگذارد و تا انگشت در دهانش است در مقابل ترس انگار تاثیر ناپذیر است .

انگشت شست برای  این دانش آموز حکم سوتریا را دارد .اصطلاحی برای شیء یا موقعیتی که شخص از آن احساس راحتی بی حد کسب میکند؛ سوتریا بر عکس ترس عمل میکند .

رادیوی بزرگ و پر سرو صدایی که نوجوان در خیابان ها به دوش میکشد در واقع یک سوتریاست ونه یک رادیو !عده ای هم همواره با خود آسپرین دارند .در صورتی که هر گز از آن استفاده نمی کنند

اضطراب چیست؟

Anxietyاز کلمه لاتین  anxius،به معنی احساس فشردگی در قفسه سینه رشد می گیرد.اضطراب به ترس بدون منشاء مشخص اطلاق می شود. یعنی شخص نمی داند چرا می ترسد و یا ترس او نسبت به خطر نامتناسب به نظر می رسد.فرد مضطرب غالبا" با احساس تنگی که در قفسه سینه میکند اظهار میدارد :«فقط احساس می کنم مضطربم»

مغز ما در هر لحظه تحت تاثیر حرکات زیادی قرار داردکه بعضی از آنها آگاهانه یا ارادی و بسیاری دیگر ناآکاهانه و غیر اردی است .حرکات مذکور از سه ناحیه متفاوت به وجود می آیند محیط خارج -بدن-مغز

واکنش بدن در مقابل اضطراب :

پیکر ما در این کنکاش بی تفاوت نمی ماند و در برابر نگرانی ها عکس العمل هایی از خود نشان می دهد:ضربان قلب افزایش می یابد .فشار خون بالا می رود و خون از سایر اعضای بدن متوجه عضلات می شود و مردمک چشم گشاد می گردد.تمایزی که بین ترس و اضطراب میتوان قائل شد آن است که ترس اغلب به ارزیابی اولیه از یک خطر واقعی بر میگردد در حالیکه اضطراب بیشتر به حالت هیجانی –نگرانی و دلواپسی به علٌت خطری نامعلوم اطلاق می گردد.

همه از موهبت دانش هوش بر خوردارند اما در نحوه استفاده  کارگیری از آن به راه ها و شیوه های گوناگون متوسل می شوند و شخصیت هر فرد بر همین اساس شکل می گیرد به همین دلیل است که متوجه می شویم  یک نفر کار ها و وظایف خود را به سهولت انجام میدهد .حال آنکه دیگری در برابر همان کارها خود را با کوهی از مشکلات روبرو میبیند و ناله و فغان سر میدهد . پس طرز برخورد با مسائل و رفع معضلات و دشواریها تعیین کنننده میزان هوش و عامل تفکیک و تجزیه کننده آن است .و این خود نیز می تواند یکی از ریشه های اضطراب آلود ذهنی در برابر مسائل  گردد.

اضطراب ریاضی چیست؟

اضطراب ریاضی وضعیتی روانی است که به هنگام رویارویی با محتوای ریاضی،چه در موقعیت آموزش و یادگیری ،چه در حل مسائل ریاضی و یا سنجش رفتار ریاضی در افراد پدید می آید .این وضعیت معمولا"توام با نگرانی زیاد ،اختلال و نابسامانی فکری ،افکار تحصیلی و کنش روانی و در نتیجه ایست تفکر است.

اضطراب ریاضی موجب ضعف فرآیند های ذهنی برای انجام عملیات ریاضی ،منفی نگری و سر در گمی دانش آموزان میشود .این گروه با اجتناب از کلاس ریاضی ،ناتوانی در آنجام آزمون های ریاضی و اضطراب و تشویش فراوان از یادگیری این درس طفره می روند.

درس ریاضی بدون شک یکی از مهمترین درس هایی است که دانش آموان در تمام مقاطع تحصیلی به دانستن و درک آن احتیاج دارند.بسیاری از دانش آموزان به دلایل گوناگون از جمله شیوه ی تدریس آموزگار ،تجربه های ناموفق ،فشارهای والدین ،کم تمرینی و دشواری در یادگیری مفاهیم ریاضی چنان از این درس دچار ترس و اضطراب می شوند و از خود مقاومت نشان میدهند که گاهی ساده ترین اعمال ریاضی را هم نمی تواند انجام دهند.در حالی که امروزه با توجه به تسلط رشته ریاضی به علوم و تکنو لوژی جدید ،ضرورت بیشتری برای یادگیری این علم و فهم و درک قوانین آن حس می شود.

از این رو آنچه معلمان نیاز به دانستن آن دارند ،ساده سازی در مفاهیم ،تاکید بر مبانی اولیه علم ریاضی و ارائه تمرین ها و مثال های گوناگون است .

علائم اضطراب

اولین قدم در مقابله با اضطراب شناخت علایم اضطراب و چگونگی اثر این علایم بر خورداراست .بدن؛هنگام مضطرب شدن بدن با تپش قلب ،تنگی نفس،از دست دادن اشتها ،تهوع،بی خوابی،تکرار ادرار ،چهره بر افروخته،تعرق،اختلال گفتار،بیقراری واکنش نشان میدهد.

تفکر؛اضطراب مو جب سر در گمی ،اختلال در حافظه و تمرکز ،حواس پرتی ،ترس از دست دادن کنترل ،کم روئی و افکار تکرار شونده می شود .

روان؛هنگام مضطرب شدن شخص عصبی ،بی طاقت،نگران،هشیار،وحشت زده،دلواپس،افسرده،تنیده،ترسناک و هیجان زده می شود.

اضطراب ریاضی و تاثیر آن بر رفتار ریاضی یادگیرنده تا چه اندازه ای واقعی و پذیرفتنی است؟

اضطراب به طور کلی و اضطراب ریاضی به طور ویژه می تواند میزان حواس پرتی و هجوم افکار نا مربوط را به ذهن افزایش دهد و با ایجاد اختلال در ساختارهای  ذهنی و فرایند های پردازش اطلاعات موجب تحریف ادراکات افراد از پدیده ها و مقوله های ریاضی شود.پژو هش های انجام گرفته درباره اضطراب و عملکرد افراد گواه نیرو مندی بر این واقعیت است که اضطراب،افسردگی و به طور کلی فشارهای روانی موجب کاهش رفتارمفید وموثر اشخاص در مقابله با واقعیت های گوناگون میشود ،به ویژه هنگامی که تکالیف خواسته شده دارای گام های فکری بیشتری باشند .وجود اضطراب بالا در کلاس ریاضی را به مثابه پدیده ای خطرناک و بسیار دراز مدت می پذیرد و بحث می کند که چگونه هیجان های قوی (از جمله اضطراب ریاضی)می تواند موجب ایست توانایی و قدرت استدلال و نقصان در عملکرد مفید فرد بشوند و او را در دوره ای باطل گرفتار سازند.

لئون اضطراب ریاضی را به مثابه عاملی میداند که موجب اجتناب از ریاضی می شود و معتقد است که میزان اضطراب ریاضی با زمینه دانش ریاضی و پیشرفت ریاضی فرد ارتباطی معکوس و با اجتناب از ریاضی ارتباطی مستقیم دارد .

بعلاوه او خاطر نشان می سازد که موقعیت در یک درس  ریاضی لزوما"موجب کاهش اضطراب ریاضی در فرد یادگیرنده نخواهد شد .1-از سوی دیگر در برخی پژو هش ها ارتباط بین اضطراب ریاضی و پیشرفت ریاضی نشان داده شده است ؛به گونه ای که پیشرفت بالا و مطلوب در ریاضیات را مرتبط با اضطراب اندک فراگیران دبیرستانی با دانشگاهی دانسته اند.

بنابر این میزان سطح اضطراب ریاضی در افراد می تواند به عنوان عامل پیش بینی کننده در پیشرفت ریاضی آنان به شمار می آید.

اصولا" فرد مضطرب ،افسرده و کم انگیزه است و برای انجام تکالیف پیچیده تر ریاضی که نیازمند گام های فکری بیشتر می باشد از قابلیت های کمتری برخوردار است ؛زیرا بر اساس قانون پذیرفته شده "بهترین میزان انگیزه برای حل یک تکلیف ،حد متوسط پیچیدگی در تکلیف است "یعنی پیچیدگی کم یا پیچیدگی زیاد با میزان انگیزه همبستگی منفی دارند،اما پیچیدگی در حد متوسط با میزان انگیزه همبستگی مثبت نشان میدهد.

پژوهشگران نوعی اضطراب معتدل را برای فعالیت های مختلف از جمله رفتار ریاضی مناسب و ضروری می دانند و معتقدند که افراد با اضطراب پایین در عرصه کار و یادگیری به طور کلی دچار نوعی خونسردی و بی تفاوتی هستند تا جایی که این اضطراب ملایم هرگز موجبات پیشرفتشان را فراهم نخواهد آورد .

هر چند که اضطراب کنترل شده و معتدل لازم پویایی حیات بشر و مقوله ای طبیعی برای میل به هدف ها و تکامل بشر است،اما سخن از اضطراب بالا یا اضطراب مرضی است که مخل جریان تفکر سالم و رشد یابنده در فرد می باشد و به شورت مانعی جدی در برابر فعالیت ها ی علمی او قرار میگیرد .چنانچه اضطراب را به مثابه عاملی اجتناب ناپذیر در عرصه آموزش و یادگیری ریاضیات بدانیم ،بدون تردید بسیاری از فراگیران دچار عجز و ناتوانی در عملکرد ریاضی خود خواهند شد.

از سوی دیگر طبیعت دانش ریاضی و امکان تحقق یادگیری غیر معنا دار برای فراگیران ،نگر شهای غیر علمی و تعلیم و تربیت در ریاضیات و اعمال فشار های ناسازگار با ظرفیتهای عقلانی فراگیران ،عدم توجه به تفاوت ها ی فردی و سبک های یادگیری آنها و مشارکت های موثر در کار ،چگونگی و نوع اقتدار علمی و اخلاقی و شخصیتی معلمان در ایجاد روابط متعادل و عدم اعتماد متقابل در کلاس درس ریاضی ،هراس های ناشی از عدم توفیق در امتحان و انتظار های نابه جای والدین از فرزندان ،در شمار عواملی هستند که می توانند موجبات بروز پدیده اضطراب ریاضی را در افراد فراهم آورند و احساس رضایت از فعالیت های ریاضی را به ناخرسندی و نفرت مبدل کنند.کورنو با طرح ایده موانع شناختی ،به مثابه عوامل شناختی ،به مثابه عوامل بازدارنده در فعالیت های ریاضی معتقد است که با در ک آن موانع مشکلات دانش اندوزان در فرآیند یادگیری بهتر شناسایی و طبعا":راهبر دهای آموزشی لازم فراهم میاید .این موارد عبارتند از:

_موانع ژنتیکی و روان شناختی که محصول ساختمان ذهنی خاص است و با تحول شناختی و تغییرمراحل قابل رفع است.

_موانع اموزشی که در نتیجه طبیعت شیوه آموزش و شخصیت معلم را برنامه های درسی رخ می دهد.

موانع معرفت شناختی که از نتیجه طبیعت خود مفاهیم و مقوله های ریاضی روی میدهند.بدیهی است که معلمان و برنامه ریزان زیاضی با شناخت عوامل سه گانه پیش گفته و یافتن راه های غلبه بر آنها می توانند به میزان قابل ملاحظه ای کشمکش های شناختی و فکری موجود در ساختار ذهنی یادگیرندگان را ،که گاه در بروز اضطراب ریاضی موثر افتند،کاهش دهند و بستری  مناسب را برای یادگیری معنادار مفاهیم و مهارت های ریاضی فراهم آورند.

اضطراب ریاضی و تاثیر آن بر فرآیند های شناختی و پردازش اطلاعات ،حافظه سبک های شناختی و یا طرحواره های مفهومی:

 بر اساس پژوهش های انجام گرفته ،حالات هیجانی مانند فشار های روانی ،اضطراب افسردگی می توانند نقش مهمی در فرآیند های شناختی و حافظه ایجاد کنند .معتقدند که در سطح شناختی اضطراب در تقابل با نقش موثر حافظه قرار میگیرد ؛به طوری که فراگیران می کوشند تا یک مفهوم ریاضی یا یک ایده کلیدی را در حل معاملات درجه دوم و... به خاطر بسپارید .ولی هنگامی که فرد دچار اضطراب غیر معمول ریاضی باشد ،این یادگیری و به خاطر سپاری را به مراتب دشوارتر می یابد .در حقیقت فراگیران در مو قعیت های آموزشی،تحت فشار قرار می گیرند تا مطالب را بفهمند (یادگیری معنادار)با یادگیری طوطی وار (غیرمعنادار)را دنبال کنند.

بنابر این افراد مضطرب،با معانی پیچیده تر که نتیجه های از اضطراب ریاضی و  یادگیری طوطی وار است ،روبه رو خواهند بود.فراگیران در یادگیری و آموزش ریاضی بیشتر تحت فشار هستند که بفهمند تا به خاطر بسپارند .اما باید توجه داشت که فهم معنادار مفاهیم ریاضی به معنی رد و نفی به کار گیری حافظه ونقش موثر آن در چگونگی پردازش اطلاعات نمی شود ،بلکه فهمیدن محصول تلاش موثر حافظه فعال یا ظرفیت عقلانی و حافظه دراز مدت در نظریه پردازش خبر است که دسترسی فرد را به دانسته هایش در شرایط و موقعیت های مختلف بهتر فراهم  می آورد.

در هر حال"فهمیدن"جانشینی برای حافظه نیست .در عین حال دسترسی به کد های اطلاعاتی ذخیره شده در حافظه دراز مدت قابل تبیین است .حال ممکن است فرد زنجیره ای از ایده های به هم پیوسته ریاضی را(IPT)نیز موضوعی است ه با نظریه بفهمد و مهارت هایی را نیز بیاموزد ،ولی با گذشت زمان آنها را از یاد ببرد.

در این میان اضطراب ریاضی و شرایط دلهره آور کلاس و امتحان ریاضی طبعا"موجب اختلال نظم و انسجام فکری و مختل شدن فرآیند پردازش اطلاعات و نقش موثر حافظه در دانش آموز میشود تا جایی که وی گاه بدیهیات و مسائل ابتدایی را نیز به یاد نمی آورد.

به علاوه به نظر میرسد ،که افراد با اضطراب ریاضی بالا کمتر قادرند تا از حافظه 7 فعال یا ظرفیت محاسبه مرکزی خود که پردازش قطعه خبری و اطلاعاتی را در هر لحظه بر عهده دارد ،به نحوی مطلوبی بهره گیری کند .در واقع به جای اندیشه های سازمان یافته و مربوط افکار مزاحم و نامربوط ناشی از نگرانی ها واضطربها،بخش مهمی از ظرفیت عقلانی و توانایی پردازش اطلاعت را تحت تاثیر قرار میدهند و موجبات نقصان بازدهی و ضعف عملکرد علمی را فراهم می آورند .در بررسی ارتباط بین سبک های شناختی و اضطراب  هر چند کار چندانی انجام نشده است،ولی هادفید ،معتقد است که اضطراب بالاتر در میان افرادمیدان وابسته،بیشتر اتفاق می افتد تا در میان گروه هایی با سبک شناختی میدان ناوابسته .در عین حال مطالعات زیادی لازم است تا بررسی شود که چگونه اضطراب ریاضی با سبک های شناختی افراد و نیز فرآیندهای پردازش اطلاعات علمی و استفاده از ظرفیت های عقلانی آنان در تعامل قرار می گیرد.

اضطراب ریاضی و اطمینان ریاضی:

پژو هش های بسیار نشان داده اند که ارتباط معنا داری بین اعتماد به توانایی یادگیری ریاضی(اطمینال ریاضی)با پیشرفت در ریاضیات وجود دارد ،به طوری که افراد با اطمینال بالای ریاضی،رفتار ریاضی مطلوبی نیز دارند.فنما و شرمن نشان داده اند که اضطراب ریاضی با اطمینال ریاضی ارتباطی نیرومند وی منفی دارد. کسانی هستند که در مسائل دارای رویکرد کلی هستند و در جداسازی عناصر و اجرای محیط و بافت اصلی خود (تجزیه تحلیل ساختارها ) (FIELD-DEPENDENT)افراد میدان وابسته دچار مشکل اند؛در حالی که افراد میدان ناوابسته دارای رویکرد تحلیلی بوده و قابلیت بیشتری در جداسازی و شناخت عناصر سازنده یک سامانه دارند؛در نتیجه بهتر می توانند اطلاعات و اجزای مزاحم را از عناصر مربوط و علامت دهنده تشخیص دهند.

برخی از پژوهشگران ،دریافتند که فقدان زمینه کافی در ریاضیات برای انجام فعالیت های ریاضی و کمبود عزت نفس در ریاضی موجب تقویت اضطراب ریاضی خواهند شد.بنابرین احساسی فقدان یا تردید در توانایی نسبت به انجام فعالیت های مناسب ریاضی در موقعیت های مختلف ،فرد را در معرض بروز تقویت اضطراب ریاضی قرار خواهد داد و هر گاه این احساس در یادگیرنده نهادینه شود علاوه بر ابتلای به اضطراب ریاضی نوعی،طرز تلقی منفی نیز نسبت به ریاضیات در کل در او ایجاد خواهد شد .گاه مشاهده می شود که حتی دانشجویان نسبتا"خوب ریاضی به دلیل فقدان احساس اطمینال ریاضی به دلیل فقدان احساس اطمینال ریاضی مناسب ،با اندک تغییری در شرایط دچار هراس و اضطراب میشوند.

به عنوان مثال دانشجویی در مراجعه به پژوهشگر اظهار می داشت :حتی تاخیر در شروع جلسه امتحان ریاضی او را مضطرب می کند و یا دانشجوی نسبتا"مستعدی از گروه ریاضی تقاضا داشت که به جای شرکت در جلسه رسمی و اضطراب آور امتحان های ریاضی ،استاد از او به طور جداگانه و یا زمانی که خود دانشجو در طول ترم تعیین می کند ،امتحان بگیرد.اینها و ده ها نمونه دیگر در میان فراگیران ریاضی گویای این واقعیت است که چگونه نهادینه شدن تردید در قالبیت های ریاضی با ابتلای فرد به اضطراب ریاضی ،رفتار ریاضی او را دچار مشکلات جدی می کند.

اضطراب ریاضی و شیوه های آموزشی:

اتخاذ شیوه آموزشی مناسب به مثابه عامل برونی می تواند به گونه ای موثر در شکل دهی رفتارریاضی دانش آموزان و دانشجویان عمل نماید .از آنجا یی که رفتار ریاضی رشد یابنده و پویا محصول تعامل و تقابل موثر عوامل برونی و درونی است،بنابر این شیوه آموزشی مفاهیم و مهارت های ریاضی بدون توجه به عوامل درونی ،به ویژه تفاوت های فردی یادگیرنده ها امری غیر علمی استو طبعا" بهروری مطلوب را در یادگیری ریاضیات به همراه نخواهد داشت.

در این میان بینش معلمان و مربیان ریاضی نسبت به حالات هیجانی و روحی شاگردان در خور اهمیت است تا با انتخاب روش مناسب آموزشی و فعالیت هاب کلاسی شایسته ،زمینه مشارکت بیشتر و مطلوبتر فراگیران خود را فراهم آورند.پس بدون تردید اقتدار علمی معلمان و شیوه آموزشی آنان در تدریس و هدایت فعالیت های ریاضی  می تواند موجب تشدید اضطراب ریاضی در افراد و یا تنش زدایی آن بشود.کلوت در پژوهشی پی برد که تعامل و ارتباط معناداری بین اضطراب ریاضی و اتخاذ شیوه آموزشی وجود دارد ؛به طوری که دانشجویان با سطح اضطراب بالای ریاضی از شیوه توصیفی در آموزش سود بیشتری می بر ند ،در حالی که دانشجویان با اضطراب پایین شیوه اکتشافی را مفید تر یافته انددر واقع افراد مضطرب ،نیازمند آرامش بیشتر و تکیه بر مباحث خوب سازمان یافته و با طراحی شفاف تر برای یادگیری ریاضی هستند.از این رو ،نگرش توصیفی به آموزش و تدریس با ساختار های روشن،در محیطی با نشاط و آرام در کاهش اضطراب آنها سودمند است.بر عکس،همان طوری که قبلا"بحث شد غالب فراگیران با اضطراب اندک با برخورداری از اطمینان ریاضی بالاتر تمایل زیادتری به مناقشه های علمی و بحث و جدل با معلمان خود دارند،در حالی که فراگیران فاقد اطمینان ریاضی از درگیر شدن با چنین کشمکش هایی که طبعا"اضطراب زا هستند بیزارند.

بنابراین منطقی به نظر می رسد که شیوه آموزشی اکتشافی ،که موجب  ایجاد و بسط شرایط محیطی دلهره آور خواهد شد.برای فراگیری مناسب تر است که از اطمینان ریاضی و در نتیجه اضطراب ریاضی کمتری بر خوردارند.ضمنا" تشکیل گروه های کوچک کاری برای انجام فعالیت های ریاضی در میان فراگیران ،میدان بحث و اضهار نظر را در بین آنان گشوده وبا هدایت آگاهانه معلم،گروه می تواند فرصتی مناسب را برای یادگیری  های مشارکتی در میان هم کلاسی ها ایجاد کند و موجب رشد طرحواره های مفهومی و آمادگی های ذهنی افراد شود .در نتیجه دانش ریاضی یاد گیرندگان گسترده تر میشود.

ترتیب در محیطی نسبتا"بی دغدغه شاید خود اتکایی و اطمینان ریاضی فراگیران افزایش یابد و در گروهی متجانس از افراد با اضطراب بالاتر این باور ایجاد میشود که توانایی و قابلیت نسبی فهم ریاضی و کار ریاضی را دارند .دانش،تجربه و هنر معلمی اقتضا میکند که با توجه به قابلیت ها و وضعیت روانی کلاس تلفیقی متعادل و مناسب از شیوه ها ی آموزشی شامل روش توصیفی ،اکتشافی،کار گروهی و انجام پروژه های کوچک علمی در حوصله درس ،موجبات لذت بخشی رفتار ریاضی را فراهم می آورد .

بدیهی است که لذت ناشی از مسرت بخش شدن کار ریاضی در کنترل و تخفیف اضطراب ریاضی به نحو قابل ملاحظه ای موثر است.

آزمون های اندازه گیری اضطراب ریاضی:

چگونه می توان میزان اضطراب ریاضی را در افراد تعیین کرد تا از گمان های غیر علمی جلو گیری شود؟سویین برای سنجش سطح اضطراب ریاضی آزمون MARSراطرحی و اجرا کرد .این آزمون شامل 98 پرسش است که برانگیختگی های اضطراب آور را در فعالیت های ریاضی افراد اندازه   می گیرد.در این آزمون اضطراب اشخاص بر حسب میزان ابتلای آنان به پنج درجه تقسیم می شود .آزمون های تغییر یافته دیگری بر اساس MARSتحت عنوانRMARSتوسط پژوهشگران دیگر از جمله فرگاسون ،طراحی و اجرا شده است .آزمون فرگاسون شامل 30پرسش است که20پرسش آن از MARSاقتباس شده است .به اعتقاد فرگاسون ده پرسش جدید ،به گونه ای است که می تواند عامل دیگری را در اضطراب ریاضی تحت عنوان اضطراب تجرید اندازه گیری کند.در واقع به کمک این ده پرسش جدید می توان اضطراب ناشی از کار کردن و برخورد با مقولات مجرد و نماد های ریاضی را در افراد به ویزه در مقاطع متوسط ،مورد سنجش قرار داد.

او با انجام پزوهش نشان داده است که اضطراب تجرید نیز عاملی است که باید در اندازه گیری اضطراب ریاضی اشخاص به حساب آید .مثلا" کار کردن با مجموعه ها و متغیر ها X,Y...و پارامتر ها ... m، n،a   به جای اعداد در مقاطع ابتدایی و راهنمایی و حتی بالاتر یا نمادهایی مانند [IXI]و [X]یا کار کردن با انتگرال های دو گانه یا چند گانه و... می توانند اضطراب آور باشند.

عوامل موثر در بروز اضطراب ریاضی

الف)عوامل محیطی :

1_فشارهای والدین:بدیهی است نقش والدین در اضطراب  دانش آموزان از درس و مدرسه بسیار موثر و غیر قابل انکار است .گروهی از پدر  و مادرهایی که خود در درس ریاضی ضعیف و کند بوده اند ،این احساس و نگرش خود را به فرزندانش نیز منتقل می کنند .یا گروهی دیگر نیز پا فشاریها و توقعات خارج از توان فرزندشان آنان را دچارترس و اضطراب می کنند.

2_محافظت و محدودیت بیش از اندازه والدین :از دیگرعوامل اضطراب زا ،توجه افراطی به نوجوانان است که اعتماد به نفس در آنها را نابود و احساس خود کم انگاری و ناتوانی را در آنها به وجود میآورد ،اساسا"مشکل کودکان ونوجوانان هنگامی شروع میشود که به سبب نوع تربیت خانواده ها ،فرزندان خانواده وابستگی شدیدی به خانواده پیدا می کنند.

3_تجارب منفی:نمره های پایین از درس ریاضی ،پیش زمینه ها ی ذهنی ،معلمان جدی و سخت گیری ،روش های تدریس اشتباه ،عدم توجه به مراحل رشد ذهنی و آزمون های پیچیده پی در پی،همگی می توانند موجب بدبینی دانش آموزان نسبت به درس ریاضی شوند.

4_محتوای کتاب های ریاضی:در مواردی نیز محتوای کتاب و تربیت درس های ریا ضی به گونه ای است و یادگیری مفاهیم ریاضی ،سخت  جلوه می کند و موجب گیجی و سر در گمی دانش آموزان  میشود . در چنین مواردی اگر معلم هم کمی درایت وتلاش از خود به خرج ندهد و آموزش را راحت تر نکند ،موجب بیزاری دانش آموزان از درس ریاضی میشود ،زیرا احساس می کنند که چیزی نمی فهمند.

ب)عوامل فردی:

1_کاهش اعتماد به نفس و عزت نفس:منظور آن است که افراد از خود انتظارات و توقعاتی دارند که تناسب چندانی با تواناییهایشان ندارد.از اینرو چون بین آرزوها و انتظاراتی که اصطلاحا"«خود ایده آل»گفته میشود با ویژگی هایی که فرد در حال حاضر دارد ،از قبیل هوش ،استعداد ووضعیت جسمانی که اصطلاحا"خود پندارده خواند می شود ،تفاوت زیادی وجود دارد این امر موجب شکست های متعدد می شود و زمینه برای بروز اضطراب فراهم می گردد.

از طرفی عدم تسلط بر انجام مفاهیم اولیه ریاضی مسئله و راه حل آن ،موجب کاهش اعتماد به نفس دانش آموز در یادگیری درس ریاضی می شود و این چرخه ضعیف (ندانستن ، بی علاقگی و بیزاری از درس ریاضی )موجب دوری گزیدن از کلیه درسهای مرتبط با ریاضی (هندسه،ترسیم،جبر،مثلثات،و...)در آینده میشود.

2_احساس ضعف و کمبود:اغلب دانش اموزانی که به درس ریاضی علاقه ندارند از اشتباه کردن پای تخته سیاه می هراسند . آنها تصور می کنند اگر نتوانند پاسخ سوالی را درست جواب دهند . مورد تمسخر و خنده هم کلاسیهایشان قرار می گیرند.

3_عدم آشنایی با روش های درست مطالعه: از عوامل مهم در ایجاد اضطراب به ویژه در مواقع امتحان ،آشنا نبودن دانش آموزان متن های مختلف را با سرعت و شیوه های یکسان مطالعه می کنند .بعضی ریاضی را مانند ادبیات یامعارف مطالعه می کنند.

ج)شیوه های  اشتباه آموزشی ریاضی:

1_تاکید بیش از اندازه بر به یاد سپاری:ریاضی ،درسی است که بیش از آنکه به حفظ کردن نیاز داشته باشد،به فهمیدن و درک کردن نیاز دارد درک قوانین و مفاهیم ریاضی مو ضوعی است که برای تدریس این درس باید در وهله اول مد نظر باشد.

2_تاکید در سرعت پاسخ گویی:مساله حل کردن و پاسخ دادن به سوالات درس ریاضی نیازبه درک مسئله  دارد..پس با فشار آوردن بر دانش آموزان که سریع پاسخ دهید ،نمی توان مشکلی را حل کرد.در این گونه موارد دانش آموزی که قدری کند تر از دیگران عمل می کند ،احساس عدم کفایت و ضعف می کند و از یادگیری و درک مسئله عاجز می ماند .در مواردی پیش می آید و معلمی از این که درسی را چند بار تکرار کند و دانش آموزان متوجه نشوند،دچار ناکامی و سر خوردگی میشود اما اگر همین معلم روش خود را تغییر دهد و آهسته تر مفاهیم ریاضی را برای دانش آموزان جا بیندازد به طور حتم نتیجه بهتری خواهد گرفت.

3_عدم تناسب پرسشنامه های امتحانات با تواناییهای دانش آموز:پرسشهای بسیار دشوار که موجب شکست خوردن دانش آموزی می شود باعث افزایش میزان اضطراب می شود و تجربه ها ی پی در پی شکست  ،احساس ناتوانی و اضطراب دردانش آموزان ایجاد می کند !با مسئله مهم دیگر این است که پرسشنامه های امتحانی باید با توجه به روش تدریس معلم طرح شود.بدیهی است در صورتیکه با روش هایی مانند ،روشهای سخنرانی و توضیحی تدریس می شود ،نمی توان برای فراگیران سئوالهایی که نیاز به توانلایی های بالای ذهنی از قبیل استدلال تجزیه و تحلیل و...دارد مطرح کرد.

4_یکنواختی و عدم ابتکار معلمان در شیوه تدریس:اغلب دانش آموزان دوست دارند مسئله ها و پرسشنامه های متنوع و لذت بخش را پاسخ دهند ارائه مثالهای انتزاعی به صورت پی در پی که یکی از شیوه های مرسوم و متداول در تدریس ریاضیات است ؛یکی از عوامل ایجاد بی علاقگی و در نتیجه اضطراب ریاضی در دانش آموزان است.

5_عدم درک دانش آموزان از کاربرد ریاضی در زندگی.

د) اضطراب ریاضی و نقش معلمان:

گروهی از معلمان بدون در نظر گرفتن مو قعیت ذهنی روانی دانش آموزان و میزان استعداد ها و توانایی های انان ،مسائلی برای حل کردن طرح میکنند که از عهده بیشتر شاگردان کلاس خارج است .در این گونه موارد ،دانش آموزان احساس عدم کفایت و ناتوانی می کنند و نسبت به استعداد و عملکرد خود بدبین و زده می شوند.

بدیهی است رفتار های پنهان و اشکار (کلامی و غیر کلامی)معلم در بروز اضطراب دانش آموزان از درس ریاضی تاثیر زیادی دارد.زمانی که معلم ناخوداگاه اخم میکند یا با جملاتی توهین آمیز وترشرویی موجب کاهش اعتماد به نفس دانش آموزمیشود،او را از دستیابی به جواب نهایی پرسش یا مسئله باز می دارد.در مواردی نیز ،اضطراب از آموزش صحیح درس ریاضی به دانش آموزان موجب ضعف شیوه های تدریس معلم میشود و ریشه های اضطراب را در دانش اموزان به وجود می آورد.

راهکارهایی برای تنش زدایی و کاهش اضطراب ریاضی

بدیهی است پس از شناخت واقعیت های مربوط به حالات عاطفی و هیجانی و عمدتا"اضطراب ریاضی و تاثیر شان بر عملکرد ریاضی دانش اندوزان باید راه کارهای علمی مهار و کاهش آنها را شناسایی کرده و به طور موثر به کار گیریم . بدیهی است که در این میان نقش سه گروه معلمان ؛دانش آموزان و دانشجویان ؛خانواده از جایگاه ویژه ای بر خورداراست .البته سهم هر یک نقشی که گروه های سه گانه در این مهم می توانند ایفا کنند ،در مقاطع مختلف تحصیلی متفاوت است،مثلا"در ریاضیات مدرسه ای ،به ویژه سال های نخست فراگیری مفاهیم و مهارت ریاضی ،معلمان و خانواده ها در مقایسه با دانش آموزان سهم عمده تری را در شناخت و کاهش تاثیر های هیجانی و تنش زا بر عهده دارند ؛در حالی که در ریاضیات دانشگاهی دانشجو اولویت و سهم بیشتری دارد.در هر صورت همکاری های موثر و متقابل سه عنصر معلم ،دانش آموزو خانواده در قالب یک نگرش نظام دار می تواندساز و کارهای لازم را برای حذف موقعیت های هراس آور و اضطراب زا در انجام فعالیتهای ریاضی فراهم آورد در این زمینه توجه به نکات زیر سودمند خواهد بود.

1_شناخت پدیده های هیجانی و فشار های روانی ،به ویژه مقوله اضطراب ،درعرصه فعالیت های ریاضی و تلاش برای مسلط شدن بر این حالت ها به کمک راهکارهای علمی .راسل در کتاب امید های نو می نویسد :بر خورد علمی با بلا و مصییبت دو حسن دارد ،یکی اینکه باعث می شود شخص با میل و اراده خودش آن را بپذیرد؛ دیگر اینکه سبب خواهد شد عقل انسان در جستجوی وسایل تسکین آن برآید .بنابر این برخورد علمی با پدیده اضطراب ریاضی از سوی همه گروهای ذینفع به ویزه شاگردان و اندیشیدن و باور به امکان حل آن نیمی از مو فقیت است.

2_توجه و برخورد علمی با تفاو تهای فردی در ابعاد گوناگون ،به ویژه از سوی معلمان و والدین: این تفاوت ها میتواند شامل سبک های مختلف شناختی «یادگیری»ظرفیت حافظه فعال،فرایندهای ذهنی و پردازش اطلاعات ،دانش قبلی ،رجحان ها و انگیزش ها ،جنبه های عاطفی و روانی ،مولفه های فرهنگی _اقتصادی،خانوادگی و جنسی و ...باشد.

3_تلاش برای ایجاد اعتماد بین معلمان و دانش اندوزان

4_ تلاش برای ایجاد نگرش مثبت نسبت به ریاضیات ،تقویت اطمینان ریاضی در افراد ،لذت بخش ساختن فعالیت های ریاضی و آشنا سازی فراگیران با منافع و کاربرد های علوم ریاضی در جامعه و سایر علوم بشری .متاسفانه تلقین های اجتماعی در همه جا از جمله جامعه خودمان به  گونه ای است که افراد حتی از نخستین روزهایآغاز ریاضیات مدرسه با نوعی هراس مواجه هستند که این هراس مواجه هستند که این هراس طبعا"اضطراب آور است .بنابر این وحشت زدایی و مبارزه با پیشداوری های منفی و یاس آور همواره باید مورد عنایت مربیان ریاضی و والدین باشد .ایجاد جو ارعاب و وحشت نسبت به ریاضیات نه تنها فراگیران را به تلاش های جدی تر وادار نمی کند ،بلکه با برنگیختگی های نا بهنجار ،آنان را دچار مشکلات جدی  و نفرت از کار ریاضی می کند.از سوی دیگر ،تقویت های باورهای دانش آموز نسبت به قابلیت ها و ظرفیت هایش و اینکه هر فردی با هوش و توانایی های متعارف قادر به انجام نسبی کار ریاضی است ،در ایجاد نگرش مثبت نسبت به ریا ضیات و مسرت بخش ساختن کلاس درس ریاضی تا ثیر جدی دارد.

5_گفتن جملات مثبت و انرژی بخش در کلاس وپرهیز از کج خلقی بیان مشکلات شخصی

6_سعی در تشکیل کلاسهایی مبتنی بر آرامش

7_شنا خت دانش قبلی دانش آموز و رفع و کمبود های و مشکلات علمی فرد ،به ویژه به هنگام وارد شدن در عناوین جدید ریاضی ،این عمل به نحو قابل ملاحظه ای مو جب می شود که فهم و یادگیری معنادار مفاهیم و مهارت های ریاضی اتفاق افتاد و ازآموزش های غیر معنا دار و طوطی وار جلوگیری شود .به گفته اسکمپ یادگیری معنادار و احساس رضایت ناشی از آن بهترین پاداش برای فراگیران در فعالیت های ریاضی است .آزوبل معتقد است که برای آموزش باید از محتوای دانش قبلی فرد آغاز کنیم با این باور که واقعا" همه دانش آموزان ما یکسان نمی اندیشند.

8_اصلاح شیوه های سنتی و متعارف سنجش ریاضی (امتحان):شیوه های کاغذ مدادی .معمولا"ما برای ارزیابی دانش آموزان و دانشجویان،آن هم گاه با یک بار امتحان ،شاید نه عادلانه باشد و نه علمی .بلکه بیم و هراس ناشی از شرکت و توفیق در امتحان های ریاضی همواره از سال تحصیلی ذهن و اندیشه فرد را به خود مشغول می کند و طبعا" بسیاری از فراگیران را به سمتی سوق می دهد که تنها موفقیت آنان را دراین امتحانهای رسمی و خشک فراهم آورد .انجمن ریاضی معلمان آمریکا در سال 1995 بولتینی را تحت عنوان معیار های سنجش برای ریاضیات مدرسه منتشر کرده است که مطالعه و توجه به آنها برای معلمان ریاضی خالی از فایده نخواهد بود .

9_سنجش ماهانه یا حتی هفتگی به نحوی که از انباشته شدن مطالب پیشگیری شود .فراموش نکنیم که سطح آزمون ها را از ساده به شکل ارتقا دهیم ،چون کسب موقعیت های پی درپی خود به عنوان عاملی در ایجاد انگیزه و علاقه در شاگردان محسوب می شودو موفقیت های بعدی را به دنبال خواهد داشت .(اعتقاد به جمله معروف :موقعیت ،موفقیت می آورد)

10_دادن زمان مناسب برای حل مسئله به منظور حذف یکی از موقعیت های هراس اور

11_اتخاذ شیوه های آموزشی مناسب که اجمالا"مورد بحث قرار گرفت.

12_انتخاب آزاد دسته های از مسائل و تکلیف های ریاضی برای درگیر شدن فراگیران و هدایت ؛آنان برای انتخاب مسائلی که هم جذاب باشند و هم چالش انگیز .این بار برای فراگیران ،این فرصت را ایجاد خواهد کرد ،که خود بر گزینند و مسئو لیت های انتخاب خویش را نیز بر عهده گیرند،با این شرط که این انتخاب ها ،نهایی نیستند و آنان خود باید موجب رشد احساس قدرت و اطمینان ریاضی شان شوند.واگذاری امور پژوهشی متناسب با توانایی های فراگیران همسو با برنامه های درسی نیز از جایگاه بالایی درتعلیم ریاضیات بر خوردار بوده و افزایش مشارکت فعال فراگیران را به همراه خواهد داشت و نیز از نگرانیهایشان می کاهد.

13_استفاده مناسب و بهینه از زمان در طول دوره تحصیل واراده برای کار و تلاش بیشتر .عدم تنظیم درست اوقات درسی و انباشته شدن مطالب برای روز های پایانی ترم،بدون تردید موجب افزایش نگرانی و اضطراب فراگیران خواهد شد.متاسفانه انباشتگی کتاب های فردی ریاضی و غیر ریاضی در نظام آموزشی جدید ایران و زمان نا کافی و متناسب با حجم مطالب_در مقایسه با زمان نسبتا"فراخ نظام قبلی_برای آموزش و یادگیری ،هم معلمان و هم دانش آموزان را دچار نوعی اضطراب کرده است که طبعا"نقصان در عملکرد ریاضی دانش آموزان را به همراه خواهد داشت.

14_استفاده از شیوه های تشویش و ترغیب مناسب و به کار نبردن تنبیه بدنی

15_تحسین و قدر شناسی همواره یکی از مشخصه های فعالیت های هنری است ،به طوری که همواره هنرمندان هر چند در ارائه ایده ها و کارهای خود دچار نقصان و اشتباه باشند ،باز هم  از سوی جمعی مورد حمایت و تحسین قرار میگیرند ؛در حالی که معمولا" تلاش های دانشمندان و شاید فعالیت های خستگی ناپذیر ریاضی دانان کمتر مورد ستایش عمومی واقع میشود ،زیرا طبیعتا"زیبایی و عظمت کار آنان معمولا"نامرئی است .مطمئنا" می توانیم به عنوان یک مربی ریاضی با ارائه زیبایی های نامرئی کار بر خی از ریاضی دانان و نیز کار خود دانش آموز ، آنان را بر انگیزش برای تلاش بیشتر و اندیشیدن بهتر وادار نماییم و بسیارند دانش آموزانی که در انجام تکالیف ریاضی خود از شیوههای ابتکاری و زیبا بهره میگیرند.موردتحسین قراردادن این شیوه ها و بیان زیبایی آنها بدون تردید موجب تقویت اطمینان ریاضی افراد میشود و رضایت بخشی حاصل از این ارزش گذاری بهترین انگیزش  برای کار و تلاش بی دغدغه و هراس آور خواهد بود .به علاوه دانش آموزان درس های ارزشمندی را از نحوه کار و زندگی و تلاش ریاضی دانان حرفه ای خواهند آموخت .ریاضی دانان از این مزیت انتخاب بر خوردارند که چگونه و با چه کسانی  کار کنند،درک این امر برای فراگیران حائز اهمیت است که این جایزه را بیابند که خودشان کار کنند و یا با دوست و دوستانی همکاری های مفید علمی داشته باشند.

16_اصلاح رفع اشتباهات درسی و علمی دانش آموزان در کلاس درس به کمک خود آنان و با طرح پرسش و پاسخ های مناسب ،وادار ساختن آنان به نوشتن بیشتر و واگذاری مسئولیت پیشرفت ریاضی آنها به خودشان امری است که امروزه محققان آموزش ریاضی بیش از پیش واقفند.در این میان آگاهی درست فراگیران از اشتباهات و بد فهمی های علمی در موقعیت های یادگیری و حل مسئله می تواند به مثابه عاملی تعیین کننده در احساس مسئولیت برای رشد عملکرد ریاضی آنان به حساب آید .ضمن اینکه به خود اتکایی ،خود باوری و اطمینان ریاضی افراد نیز کمک سود مندی خواهد کرد.به علاوه محترم بودن فراگیر در نزد هم کلاس ها و احساس ایمنی و امنیت در کلاس ،خود عامل کارآمد در اضطراب زدایی است.

17_انجام مصاحبه و مشاوره های علمی با یادگیرندگانی که به نوعی در معرض ابتلا به اضطراب شدید ریاضی و عدم اطمینان ریاضی هستند .شاید بتوان مدعی شد که معلمان مجرب و کار آمد بهترین کسانی هستند که می توانند مورد اعتماد دانش آموزان و دانشجویان قرارگیرند .و با شناخت مشکلات هیجانی و روانی آنان ،راه کار های اجرایی غلبه بر این حالات را به کمک خود فراگیران بیابند و در تنش زدایی درسی آنان موثر افتند. 

معلمان باید بپذیرند که  . . .

1_دانش آموزان با یکدیگر تفاوت دارند.

2_هر دانش آموزی شیوه واحدی برای فکر دارد ،حل یک مسئله ممکن است روش های مختلفی داشته باشد پس بهتر است به هر دانش آموزی اجازه دهند که با شیوه خودش مسئله را حل کند.

3_هیچ گاه دانش آموزان را با یکدیگر مقایسه نکنند.

4_دانش آموزان را با درس توجیه کند.آموزگار ابتدایی باید سعی کند فلسفه سادهای از ریاضی را برای دانش آموزانسش توضیح دهد.گفت و گو واضح سازی عملیات ریاضی ،امکان پرس و جو های کلاسی ،اشکال گیری ،ارائه تمرین های ساده و پیچیده گو شزد کردن قوانین ریاضی به دانش آموزان از جمله نکاتی است که معلم درس ریاضی باید به آنها توجه داشته باشد.

5_انجام آزمو ن های کوتاه و متنوع می تواند از اضطراب ریاضی دانش آموزان بکاهد .تست های ساده ریاضی ،حل مسائل آسان ریاضی ،موفقیت های پی درپی در آزمون های ریاضی و پیشرفت گام  به گام در درس ریاضی موجب تقویت اعتماد به نفس دانش آموزان در یادگیری علم ریاضی می شود .پرسش های سادیی که آموزگار مطمئن است دانش آموزان پاسخ های آنها را می دانند،آزمون های هفتگی که از بین درس های هفته انتخاب شده است و تمرین های مکرری که صرفا" برای یادآوری درس های قبلی آورده میشود،نیز موجب حضور ذهن دانش آموزان در کلاس می شود.

6_مثبت نگری را به دانش آموزان بیاموزید .با پایان هر سال تحصیلی دانش آموزان یک سری تجارب و خاطرات خوشایند و ناخوشایند را با خود به سال تحصیلی جدید می آورند .دبیر درس ریاضی باید سعی کند تجارب منفی و ناخوشایند  را که گروهی از دانش آموزان در خصوص درس ریاضی در ذهن دارند ،فراموش کند و زمینه های مثبت به آنها بدهد .کاهش اضطراب ریاضی از طریق رفع اشکال و بازگشت به مفاهیم اولیه ،به کار بستن شیوه های جدید آموزش،ایجاد فضایی شاد و پر انرژی ،پذیرش اشتباه وخطای شاگردان،تشویق به پرسش های کلاسی و درک اشکالات دانش آموزان از جمله نکاتی است که آموگاران برای کاهش اضطراب ریاضی در بین شاگردانشان می توانند به کار بندند.احساس خجالت و شرمساری ،احساس مشترکی است که اغلب دانش آموزانی که نمی توانند پاسخ های صحیح مسئله ریاضی را بنویسند، بدان دچار می شوند .دبیران باید آگاه باشند فرصتی که برای حل مسئله به دانش آموزان می دهند .متناسب با سختی مساله و پیچیدگی مسئله باشد. آموزگارانی که انتظار دارند دانش آموزان همواره جواب صحیح را به دست آورند ،آنها را دچار اضطراب و نگرانی میکنند و موجب شرمساری آنها جلوی دوستان و هم کلاسی هایشان میشوند. همین امر موجب میشود که این گروه از دانش آموزان از مطرح کردن پرسش های  خود سر کلاس اجتناب ورزند.

7_با خوش رویی و روحیه ای شاد تدریس ریاضی را آغاز کنید.دبیرانی که عصبانی ،خسته و پرخاشگرند و با کج خلقی به دانش آموزان درس می دهند ،خوی منفی و ناخوشایند در کلاس حاکم میکنند که موجب ترس و دلهره دانش آموزان می شود.

ضمیمه 1: شیوه های ارزیابی غیر رسمی مهارت های محاسبه ای در ریاضی

کسانی که بخواهند توانایی های ریاضی شاگردان را ارزیابی کنند باید حداقل چهار دسته از مهارت ها را مورد ملاحظه قرار دهند.یعنی مهار تهایی که مربوط به توانایی های پیش نیاز ،محاسبه کردن ،استدلال و هندسه هستند .منظور ما از مهارت های پیش نیاز ،قابلیت های تسلط یافتن بر تکالیفی است که نماینده مفاهیم پیاژهای از قبیل نگهداری ذهنی ،ثبات،پایداری و نظایر آنها هستند مهارت های محاسبه به توانایی جمع ،تفریق ،ضرب و تقسیم کردن اطلاق میشود.

استدلال عمدتا" مربوط میشود به حل کردن مسائل درداستانها . هندسه با اندازه گیری خطوط ،زاویه ها ،سطح حجم،و با رابطه آنها با یکدیگر سر و کاردارد. همانند دیگر حوزه های مورد ارزیابی مهارت های ریاضی میتواند غیر رسمی باشد یا با استفاده از آزمو نهای رسمی صورت گیرد.

رایج ترین شیوه های ارزیابی غیر رسمی مهار تهای محاسبه ای روش«تحلیل خطا» است. صاحب نظران اشاره کرده اند که دانش آموزان تمایل به ارتکاب خطاهای تصادفی ندارند. بلکه به نظر میرسد ،که خطاها از الگوهای نسبتا"ثابتی پیروی می کنند.

علاوه بر الگوی مطالعه خطاها ، معلمان ممکن است .علاقمند باشند که بدانند چرا دانش آموزان این خطا ها را مرتکب می شوند.

پی بردن به اینکه دانش آموزان چگونه به جواب غلط رسیده اند اغلب کار ساده ای است . فقط ازآنها بپرسید که فرآیندی را که هنگام حل کردن مسئله به کار برده اند با صدای بلند بگویند.دو مثال زیر را در نظر بگیرید:

الف)           17                                                          ب)        17

                 5    +                                                             5    +

                 112                                                               85                          

دانش آموزالف) هفت و پنج می شود دوازده را زیر خط می نویسیم و عدد یک را از بالا یعنی کنار هفت پایین می آوریم .نتیجه می شود عدد112

در این مسئله او فرایندی را برای حل مسئله به کار می گیردکه فکر می کند درست است .فرآیندی که احتمالا"در مورد همه مسائل مشابه نیز آن را به کار میبرد.

دانش آموز ب) هفت بار پنج می شود سی و پنج .پنج را زیر خط می نویسیم و سه را نگه می داریم پنج بار یک می شود، پنج، سه را که نگه داشته بودیم به پنج اضافه میکنیم .میشود هشت . هشت را کنار پنج زیر خط می نویسیم .

شکی نیست که مشکل دانش آموز ب،اشتباه خواندن یا دیدن علامت است . و بر اساس این مسئله   را اشتباه حل کرده است.

ضمیمه2: پرسشنامه ساراسون برای ارزیابی اضطراب امتحان 

عبارت پایین از مقایسه امتحان ساراسون(1984) شده است .این مقیاس 4 واکنش را نسبت به امتحان ارزیابی

می کند :تنش(موارد3-1)،نگرانی (موارد4-6)،افکار نامربوط به امتحان (موارد9-7)و علایم بندی(موارد12_10).وقتی این واکنش ها شدید باشند عملکرد فرد در امتحان ممکن است به شدت مختل شود .

چقدر با عبارت زیر موافق یا مخالفید؟(جوابها رابه صورت  کاملا"موافقم، موافقم، مخالفم،کاملا"مخالفم بنویسید.)

1-قبل از امتحان احساس نگرانی و دلخوری می کنم.        

2- قبل از امتحان احساس دل شوره دارم.

3- روز امتحان مضطربم.

4- قبل از امتحان نگران رد شدن هستم.

5-در جریان امتحانات تعجب می کنم که دیگران چگونه از عهده آن بر می آیند.

6- قبل از امتحان نگرانم چه بلایی بر سرم میآید .

7-در جریان امتحان در مورد رویدادهای اخیر می اندیشم.

8- در جریان امتحان،اطلاعات نامربوط به ذهن ام میآید.

9- در جریان امتحان به عوامل نامربوط به امتحان فکر میکنم.

10-در هنگام برگزاری یک امتحان مهم دچار سر گیجه می شوم.

11-قبل از امتحان ناراحتی معده پیدا می کنم .

12-وقتی امتحان شروع می شود ضربان قلبم تند تر می شود.

افراد دچار اضطراب امتحان می شوند چون به قدری نگران اجتناب از شکست هستند که نمی توانند فکر خود را بر مسائلی که باید حل کنند. اضطراب امتحان با سبک مقابله ای هیجانی و سبک مقابله اجتنابی ارتباط دارد .مقابله هیجانی با واکنش های زیر نسبت به امتحان مشخص می شود.:

_بخاطر اینکه نمی دانم چه کار کنم خود را سرزنش میکنم.

_با دردها و ناراحتی های ذهنی پیدا میکنم.

_بسیار تنیده و عصبی میشوم.

_بر توانایی های کلی خود متمرکز می شوم.

مقابله اجتنابی با نشان دادن واکنش های زیر هنگام امتحان مشخص می شود:

_با دوستم تماس می گیرم.

_به سینما میروم یا تلوزیون نگاه میکنم.

_برای صرف غذا به رستوران میروم.

_فرصتی به دست آورده و از موقعیت فرار میکنم.

همچنین افرادی که از اضطراب امتحان رنج می برند از خود گوییهای منفی نیز استفاده می کنند.

_مهارت های من زیاد خوب نیستند.

_فکر نمی کنم بتوانم ان را انجام دهم.

_به اندازه کافی باهوش نیستم.

افرادی که اضطراب امتحان دارند به روش تسلط گرا و با رویکرد مسئله گشایی با مشکلات بر خورد نمی کنند .آنها هنگام مواجهه با مشکلات با خود حرف نمی زنند .آنها یاد نگرفته اند با گفتن عبارت مانند زیر به خودشان تعلیم دهند:

-بگذار ببینم چه جوری باید شروع کنم ؟

_باید الگوی درستی پیدا کنم.

_باید انعطاف پذیر باشم تا بتوانم راهبرد خوبی پیدا کنم.

نمرات خوب در امتحان با سبک مقابله ای عمل گرا ارتباط دارد که با انواع واکنش های زیر نسبت به امتحان مشخص می شود.

_وقت خود را به خوبی تنظیم میکنم.

_به مسئله اینکه چه طور می توانم آن راحل کنم فکر می کنم.

_بیاد می آورم که چگونه مشکلات مشابه را در گذشته حل کرده ام.

_سعی میکنم موقعیت را درک کنم.

_سعی میکنم از راه های مختلف با مسئله برخورد کنم.

این مثال ها نشان میدهد که افراد تا زمانی می توانند در امتحانات موفق تر عمل کنند که از مهارت های مسئله گشایی خود استفاده کنند و رویکرد تسلط گرا اتخاذ کنند .افراد تسلط گرا برای برانگیختن خود از دو راهبرد استفاده می کنند .راهبرد اول پذیرفتن نگرش واقع بینانه نسبت به نقاط ضعف و قوت خود است با اتخاذ چنین راهبردی خوش بین بودن نسبت به مشکلات امکان پذیر می شود،چرا که شما در مورد چالش ها و مشکلات حل نشدنی صریح و روراست هستید . وقتی با مشکلات حل شدنی مواجه می شوید می توانید از توانایی های خود استفاده کنید ،پایداری نموده و موفق شوید .وقتی با مشکلات حل ناشدنی روبرو می شوید می توانید حد اکثر تلاش خود را برای آنها به خرج دهید ولی اگر موفق نشدید نباید خود را سر زنش کنید

با داشتن نگرش واقع بینانه دیگر نباید زیاد مضطرب شوید ،زیرا میدانید چه کارهایی را می توانید و چه کارهایی را نمی توانید انجام دهید.

راهبرد دوم اتخاذ نگرش بد بینانه است چنین افرادی همیشه منتظر رخ دادن بد ترین اتفاق هستند .احتمالا" شما با چنین افرادی آشنایی دارید .آنها همیشه می گویند که در امتحان رد می شوند افرادی که از راهبرد بدبین استفاده می کنند دارای این نوع افکار هستند :

_با اینکه می دانم احتمالا" خوب عمل خواهم کرد ،اما به دانشگاه میروم که بد ترین ها را می پذیرد.

_اغلب فکر می کنم اگر در محیط دانشگاهی ضعیف عمل کنم چه خواهد شد.

راهبرد بدبینی برای انگیزه ای برای تلاش سخت و غلبه بر مشکلات می شود _این راهبرد افراد را از اضطراب مصون نگه می دارد،زیرا آنها چنان بر تمام احتمالات موجود متمرکز میشوند که احتمال شکست به طور قابل ملاحظهای کاهش می یابد .با این حال افرادی که از راهبرد بدبینی استفاده می کنند بهایی نیز می پردازند.

آنها آنقدر به اجتناب از اضطراب شکست احتمالی متمرکز می شوند که از تلاش ها و مبارزه جویی ها خود لذت نمی برند .اگر چه افراد بد بین و واقع بین هر دو تسلط گرا هستند و معمولا" موفق می شوند ولی افراد واقع بین شانس بهتری دارندکه از نتیجه کار خود لذت ببرند و آرامش داشته باشند.

هنگام دچار شدن به اضطراب امتحان متوقف کردن افکاری مانند افکار زیر که می تواند باعث اختلال در تفکر خلاق شخص شود میتواند کمک زیادی به بهبود آن کند:

-عملکردم خوب نیست.

-معلم در موردم چه فکر خواهد کرد.

-احساس سردرگمی می کنم.

-وقتم رو به اتمام است.

-دانش آموزان دیگر بهتر از من جواب می دهند.

برای متوقف کردن اینگونه افکار مزاحم راه حلهای زیر توصیه می شود:

1-    استفاده از خود آرام سازی و آرامش به شما کمک میکند تا افکار خود را کنترل کنید.

2-    هر وقت افکارتان منحرف شد خود را مجبور کنید به امتحان فکر کنید.

3-    سعی کنید با پیش بینی فعالیتهای مثبت پس از گذراندن امتحان خلق و روحیه خود را تقویت کنید.

منابع:

    تقویت حافظه و مهارت اضطراب /آلبرت مورسل و آینسلی میرز-ترجمه هوشیار رزم آزما/1370

    مهارتهای زندگی –کریس ال کلینکه ،ترجمه شهرام محمد خوانی/1380

    استرس شغل ،رندان ،آر راس ،الیزابت ام التمایر /ترجمه غلام رضا خواجه پور/1381

    اختلات یادگیری –یوسف کریمی /1380

    مجله روانشناسی وعلوم تربیتی/ مقاله اضطراب ریاضی/ سید حسن علم الهدایی